ماجرای ساخت و بهره‌برداری از مجتمع فرهنگی - ورزشی جانبازان و معلولان در منطقه 20 از چندین سال قبل تمام نگاه‌ها را به این محدوده معطوف کرد. مجتمع فرهنگی- ورزشی جانبازان و معلولان در منطقه 20 که در خیابان فدائیان اسلام قرار دارد نخستین نمونه از 4 مجتمع پیش‌بینی شده‌ای است که به‌زودی در چهارسوی پایتخت به بهره‌برداری می‌رسد. برنامه فیزیکی این مجموعه که پس از مطالعات گسترده تهیه و تدوین شده، شامل 2 بخش ورزشی و فرهنگی است.
در بخش ورزشی تمامی فعالیت‌ها و ورزش‌های تخصصی معلولان شامل سالن‌های چندمنظوره، بدنسازی، تیراندازی، پینگ‌پنگ، استخر شنا، استخر هیدورتراپی و تمامی فضاهای جانبی مورد نیاز درنظر گرفته شده است. در بخش فرهنگی اما امکاناتی همچون سالن آمفی تئاتر، کارگاه‌های آموزشی و کلاس‌های مشاوره و درمان در جهت مرتفع کردن نیازهای روحی و روانی معلولان در کنار تقویت قوای جسمانی آنها طراحی شده است. مجموعه فرهنگی- ورزشی جانبازان و معلولان به‌شکلی طراحی شده است تا معلولان و جانبازان در کنار سایر افراد جامعه به فعالیت پرداخته و به‌صورت اقلیتی جدا از جامعه مطرح نشوند؛ نگاهی که از چند سال قبل در مجموعه شهرداری پایتخت آغاز شده و این روزها شاهد به بارنشستن آن هستیم؛ مجموعه‌ای که مشاهدات می‌گوید در خاورمیانه بی‌نظیر و تک است و تمامی فضاهای ورزشی‌اش با استانداردهای ویژه معلولان و همچنین با توجه به موازین فنی ورزشگاه‌های کشور و مقررات و معیارهای طراحی مراکز ورزشی طراحی شده است. با تلاش و پیگیری مستمر، ساخت این مجموعه که عملیات اجرایی‌اش از زمستان 85 آغاز شده است به مرحله بهره‌برداری رسیده و به گفته مدیران شهرداری تهران به‌زودی 4مجموعه دیگر نیز برای جانبازان و معلولان در 4 منطقه پایتخت ساخته می‌شود.
بی‌نظیر در خاورمیانه
مجموعه فرهنگی- ورزشی ویژه جانبازان و معلولان منطقه 20 در زمینی به مساحت 4841 و زیربنای 18737 مترمربع طراحی شده و محوطه‌سازی آن به مساحت 2060 مترمربع، اجرایی شده است. این مجموعه شامل سالن‌های مختلفی از جمله سالن چند منظوره، والیبال، بسکتبال، هندبال، پینگ‌پنگ، بدنسازی، تیراندازی، استخر، سونا و... است و سازندگان اعتقاد دارند که چنین مجموعه‌ای با کاربری ویژه جانبازان حتی در سطح خاورمیانه نیز نمونه‌ای ندارد.
فرهنگ در ورزش
مجموعه فرهنگی- ورزشی ویژه جانبازان و معلولان را نباید تنها مجموعه‌ای ورزشی دانست! مدیران شهری پایتخت از این مجموعه به‌عنوان مجموعه‌ای فرهنگی نام می‌برند. مجموعه فرهنگی جانبازان دارای فضاهای خاصی همچون کتابخانه، قرائت‌خانه، آمفی‌تئاتر، گالری، نمازخانه و... است. مسئولان شرکت توسعه و تجهیز اماکن فرهنگی شهرداری تهران معتقدند که این مجموعه یک دلیل بزرگ برای تمایز با سایر پروژه‌هایی در چنین سطحی دارد! آنها معتقدند که قرار گرفتن فضاهای فرهنگی در کنار مجموعه‌ای ورزشی می‌تواند تمام اقشار جامعه را به سمت چنین محلی بکشاند تا ساعاتی خوب و مناسب را در کنار هم داشته باشند.
بامی برای دو و میدانی
پشت‌بام مجموعه فرهنگی - ورزشی جانبازان و معلولان با تمام پشت‌بام‌ها فرق می‌کند! پشت‌بام این مجموعه به شکلی طراحی شده که به پیست تبدیل شود و با توجه به اینکه این مجموعه فرهنگی- ورزشی خاص جانبازان و معلولان است روی پشت‌‌بامش پیستی برای ویلچررانی و دو و میدانی اختصاص داده شده است. در طراحی و ساخت پشت‌بام این مجموعه تمهیداتی اندیشیده شده است که جانبازان و معلولان برای رسیدن به بلندترین نقطه مجموعه و بازگشت از آن مشکل خاصی نداشته باشند.
معکب شیشه‌ای و سیال
طراحی و معماری پروژه فرهنگی - ورزشی جانبازان و معلولان کاملا منحصر به فرد است چرا که به شکل مکعبی شفاف و شیشه‌ای ساخته شده است؛ معکبی که فضاهای عملکردی ورزشی- فرهنگی در داخل آن به‌صورت معلق قرارگرفته است. در قسمت جلوی این مکعب شیشه‌ای، رمپ‌های دسترسی معلولان قرار دارد که امکان خروج آنها را هنگام بروز حادثه فراهم می‌کند. شفافیت بنا و دیده شدن رمپ‌های ویژه معلولان در نما، سیالیت و تحرک دوچندانی به این بنا می‌بخشد که با عملکرد ورزشی آن هماهنگی بصری دارد. طراحی و ساخت بوستان ویژه معلولان در شمال سایت از دیگر امکانات منحصر به فرد این مجموعه است.
پاسخگوی نیاز قشری خاص
اسکلت ساختمان با توجه به عملکرد خاص آن با ضریب امنیت ویژه طراحی شده است که علاوه بر توانایی قرارگیری سالن‌هایی با ابعاد دهنه‌های بزرگ، توانایی مقاومت در برابر زلزله را خواهد داشت. این پروژه با دارا بودن تمام استانداردهای مربوط به معلولان توانایی سرویس‌دهی به 900 نفر استفاده‌کننده را داراست، ضمن اینکه پروژه امکان برگزاری مسابقات رسمی جهت معلولان را دارد.
با توجه به کمبود محسوس چنین فضاهایی در کشور که امکان پاسخگویی به نیازهای معلولان و جانبازان را دارا باشد، ساخت این پروژه که در سطح خاورمیانه منحصر به فرد است، گام مثبتی در جهت رفع این نیاز محسوب می‌شود.
نگاهی فرامنطقهای
علاوه بر کارکرد فرامنطقهای و کلان مجموعه، با توجه به محرومیت منطقه، پروژه فرهنگی - ورزشی جانبازان و معلولان اثر مهمی در تغییر ساختار اقتصادی بافت اطراف دارد. نزدیکی پروژه به ایستگاه‌های متروی جوانمرد‌قصاب و شهر ری، دسترسی آن به تمام سطح شهر را ممکن می‌سازد و به‌خاطر همجواری آن با خیابان اصلی فدائیان اسلام، امکان دسترسی سواره به این مجموعه نیز
به آسانی مهیا می‌شود. همچنین جانمایی پروژه در مجاورت با یک کارخانه متروک چرمسازی با فضای سبز وسیع امکان توسعه در آینده را نیز ممکن می‌کند و می‌توان چشم‌انداز مناسبی برای مجموعه متصور شد.
توجیهات اقتصادی پروژه جانبازان
پروژه فرهنگی- ورزشی جانبازان و معلولان در کنار تمام نگاه‌های فرامنطقهای و ابعاد انسان‌دوستانه‌ای که دارد، البته دارای توجیهات خاص اقتصادی نیز هست.با توجه به ماهیت فرهنگی- ورزشی مجموعه، سودآوری پروژه در طولانی‌مدت، با تغییر بافت منطقه و افزایش ارزش اقتصادی املاک منطقه نمایانگر می‌شود. با توجه به محرومیت شدید منطقه، پروژه جانبازان اثر مهمی در تغییر ساختار اقتصادی در منطقه 20 و محلات مجاور خواهد داشت. سازندگان این پروژه معتقدند که این پروژه امکان برگزاری مسابقات رسمی جهت معلولان را هم داراست و می‌تواند سودآوری خاصی داشته باشد.
استاندارد جهانی و فرهنگ ایرانی
اکبر تشکری نیا* : نخستین مجموعه فرهنگی- ورزشی ویژه جانبازان و معلولان در منطقه20 پایتخت در دست اجراست و کمتر از یک ماه دیگر نیز مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد؛ فضایی که به جرات می‌توان گفت خاص است و برای قشری خاص در نظر گرفته شده است و می‌توان آن را در ردیف ساختوسازهای خاص شهرداری پایتخت ارزیابی و دسته‌بندی کرد. سالن‌های بدنسازی، تیراندازی، کارگاه‌های فنی، استخر، سونا، سالن پینگ پنگ، پیست دوومیدانی، کلاس‌های آموزشی و مشاوره، سایت کامپیوتری، گالری، کتابخانه و قرائت‌خانه، سالن چند منظوره و VIP، مطابق با آخرین استانداردهای روز دنیا برای این مجموعه درنظر گرفته شده است. این مجموعه اما امکان پذیرش افراد با هر نوع معلولیت را بدون هیچ سقف سنی داراست و از این‌روست که می‌گوییم نخستین مجموعه فرهنگی - ورزشی ویژه جانبازان و معلولان به تمامی جهات در خاورمیانه تک و مثال‌زدنی است.
ساخت و ساز نخستین مجموعه فرهنگی - ورزشی ویژه جانبازان و معلولان از اواخر آبان ماه سال85 آغاز شد. در همان ابتدا و با توجه به تأکید خاصی که شهردار پایتخت در ساخت‌وساز این مجموعه داشت سعی کردیم که مطالعات کارشناسی گسترده‌ای درباره ساختش داشته باشیم تا این مجموعه مطابق با استانداردهای جهانی و البته فرهنگ ایرانی ساخته شود. جانبازان و معلولان در فرهنگ ایران‌زمین همیشه جزو تلاشگران بوده‌اند و هیچ وقت معلولیت‌هایشان باعث نشده گوشه‌نشین شوند و تمام این موارد نیز در ساخت و ساز این مجموعه بی‌نظیر در نظر گرفته شده است.
در این مجموعه پزشک‌ها و ماساژورهای ویژه معلولان حضور دارند و با آگاهی از ورزش‌های مورد نیاز آنان به تعلیم و درمان اعضا می‌پردازند. به شخصه اعتقاد دارم ساخت نخستین مجموعه فرهنگی - ورزشی ویژه جانبازان و معلولان در پایتخت را باید بخشی از ساختوسازهای فرهنگی دانست؛ ساخت‌وسازهایی که شاید مدت‌ها قبل باید در دستور کار قرار می‌گرفت. اما خوشبختانه نگاه شهردار قالیباف به چنین پروژه‌هایی بسیار خاص و پررنگ است که این موضوع می‌تواند در چنین فضاهایی تغییر و تحولات خاصی ایجاد کند. مجموعه فرهنگی- ورزشی ویژه جانبازان و معلولان نگاهی خاص است؛ نگاهی که استاندارد جهانی و فرهنگ ایرانی را تلفیق و به سرانه فضاهای فرهنگی- ورزشی پایتخت اضافه کرده است.
* مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی پایتخت
تغییر رویکرد اجتماعی
سیدمحمد آقامیر* : فعالیت شهرداری پایتخت طی چند سال گذشته تغییرات رویکردی خاصی داشته است؛ تغییراتی که توانسته فعالیت شهرداری را از یک مجموعه خدماتی به یک مجموعه اجتماعی تبدیل کند؛ چرا که در دهه‌های 60 و 70 یک نگاه صرفا خدماتی به شهرداری وجود داشت اما امروز با رویکرد جدید شهردار پایتخت، انتظار مردم از شهرداری تغییر یافته است. این انتظار نزد مردم نسبت به تأمین مسائل اجتماعی و فرهنگی و حتی در حوزه ورزش و رفع کمبودهای ورزشی به وجود است. با این تغییر نگاه مقبولیت و اعتماد‌سازی درخور شأن خدمات شهری برای شهرداری ایجاد شد و مردم به تدریج خلأ‌های مسائل فرهنگی و اجتماعی خود را در پشتیبانی و حمایت‌های شهرداری می‌بینند و اکنون نیز در تمام مسائل شهری انتظار مشارکت شهرداری را دارند.
ما اعتقاد داریم که برای همه اقشار جامعه باید بستر ورزش همگانی را فراهم کنیم، به همین منظور کار ساخت یک مجموعه بی‌نظیر به‌عنوان مجموعه جانبازان و معلولان در منطقه 20 پایتخت رو به اتمام است و در آینده‌ای نزدیک افتتاح می‌شود. مجموعه فرهنگی- ورزشی جانبازان،همان مجموعه‌ای است که می‌تواند تحولی خاصی در منطقه 20 تهران و همچنین سرانه فضاهای ورزشی جانبازان و معلولان ایجاد کند. سالن‌های بدنسازی، تیراندازی، کارگاه‌های فنی، استخر، سونا، سالن پینگ‌پنگ، پیست دوومیدانی، کلاس‌های آموزشی و مشاوره، سایت کامپیوتری، گالری، کتابخانه و قرائت‌خانه، سالن چند منظوره و VIP، مطابق با آخرین استانداردهای روز دنیا برای این مجموعه در نظر گرفته شده است و به همین دلیل این مجموعه را در سطح کشور کاملا بی‌نظیر می‌دانیم.
در بحث تفریحات به‌دنبال این بحث هستیم که تفریحات، بازیگوشی یا صرفا پرکردن اوقات فراغت نیست بلکه تفریحات، خستگی ذهن را برطرف می‌کند اما متأسفانه ما حوزه تفریحات را به‌عنوان آسیب اجتماعی معنا کرده‌ایم و بیشتر با نگاه منفی به این موضوع نگاه می‌کنیم، در حالی‌که نکات منفی در تمام حوزه‌ها وجود دارد؛ مهم این است که فرهنگسازان اجتماعی در فرهنگسازی عمومی کشور این نگاه را پیدا کنند که می‌شود با دید مثبت به جامعه نگاه کرد.
*رئیس سازمان ورزش شهرداری پایتخت
